SCIENCE LEH PATHIAN THU
Science leh Technology lama
mihringte finna sang chho zel hian Pathian hmel a hliah thei a, a tiropui thei
bawk a. Kan Bible chuan, “Mihring rilruah chuan chatuan a dah a, mahse chuti
chung pawhin anni chuan Pathianin a tir ata a tawp thlenga a thiltih chu an
hmuchhuak thei chuang lo,” tiin min hrilh a (Thuh. 3:11).
Tin, in rinna chu mihring finnaa innghat
lovin, Pathian thiltihtheihnaa innghata a awm theih zawkna turin, ka \awngka
chhuak leh ka thu hrilhte chu thufinga thlemna thuin a ni lo va, Thlarau leh
thiltihtheihna hriattirin a nih zawk kha (I Kor. 2:5).
Science
leh Technology lama mihringte finna sang chho zel hian Pathian hmel a hliah
thei a, a tiropui thei bawk a. Kan Bible chuan, “Mihring rilruah chuan chatuan
a dah a, mahse chuti chung pawhin anni chuan Pathianin a tir ata a tawp thlenga
a thiltih chu an hmuchhuak thei chuang lo,” tiin min hrilh a (Thuh. 3:11).
Bible hian Scientist-te finna hi a lo lehkhalh daih tawh a, Bible-in a sawi ang
zelin mi fingte hian thil an hmu chhuak zawk \hin a, Bible kal pelin finna an
nei lo a ni. Kum 1969-a Neil Armstronga leh a \hian pahnihte thlaa an lawn dawn
khan Pathian ropuizia an hmuchhuak nasa hle a, “Lalpa, i thil siam awmzia kan
lo hriat phak loh lutuk avangin min ngaidam ang che,” tiin an \awng\ai hial a
ni. Russia-ho van sang lawn ve thung chuan, “Pathian awmna reng reng kan hmu
lo,” an ti thung a. Charles Darwin-a chuan mihring \obul a chhui a chhuina
lamah mihringte hi Zawng thlah kan nih theih dan a hmuchhuak a.
Khawvel finna hmangin Pathian thu hi hriat fuh theih a ni lo
va, Pathian thu a\ang erawh chuan khawvel finna hi a thlir thiam theih thung a.
Chu chu sawiin Paula chuan, “Pathian finnaah chuan khawvelin finna hmanga
Pathian an hriat theih loh hnuin, thu hril âtthlak hmanga a ringtute chhandam
chu Pathianin \ha a ti hle si a,” tiin min hrilh a (1.Kor. 1:21). Scientist-te
zingah pawh mihring finna ringawta thil chh<t mi an awm a, Pathian finna
hmanga thil zir chhuak an awm bawk a. Chungte chu tawi t> t>in lo thlir
ila.
1. Columbus-a (1451-1506) chuan 1492 vel khan America a hmu
chhuak a. Galileo (1564-1642) chuan 1580 vel khan khawvel hi a m<m a ni tih
a rawn hmu chhuak ve leh a. Amaherawhchu Galileo pian hma daih B.C 700 velah
khan zawlnei Isaia chuan, “Ani chu leilung kual khung chhungah a \hu a ni,”
tiin lei mumzia thu hi a lo puang chhuak daih tawh a ni (Isa. 40:22).
2. Dr. Harvey (1578-1657) chuan mihring nunna hi thisenah a
awm tih a hmu chhuak a. Kum sang tam tak kal liam tawhah khan Bible chuan,
“Thisenah chuan nunna a awm si a,” tiin a lo sawi daih tawh a (Lev. 17:11).
3. Sir Isaac Newton-a (1642-1727) chuan lei hipna
(gravitation) a hmu chhuak a. Chumi hma daih kum zabi sawmthum vel kal taah
khan Bible chuan, “Hmun ruakah chuan hmar a tipharh a, lei chu engmah lovah a
khai kang a,” tiin lei hipna thu hi a lo sawi daih tawh a ni (Job. 26:7,8).
4. Torricelli (1608-1647) chuan 1643 khan boruak tehna
(barometre) hi a hmu chhuak a. Chumi hmang chuan boruak hian rihna a nei tih an
hmu chhuak ta a. Chumi hma kum sang tam kal tawhah khan Bible chuan, “Thli chak
dan a teh lai leh tuite a teh lai khan...” tiin Pathianin boruak tehna a siam
thu a lo sawi daih tawh (Job. 28:25).
5. Galileo-a khan vana arsite khi chhiar sen lohva tam an
nihzia a lo hmu chhuak a. Chumi hma daih kum sanghnih kal tawhah khan Bible
chuan arsite khi chhiar sen lohva tam an nihzia a lo sawi daih tawh a (Jer.
33:22). Scientist-te chuan >ng \ai darh vel dan (law of transmission of
light) an hmuh chhuah hma daih khan, Pathian chuan, “Eng lo awm rawh se,” a tih
kha, a \ai darh dan a lo sawi daih tawh bawk (Job. 38:24).
6. Scientist-te chuan thil sakhat reng reng hi a ral thei lo
va, thil dangah a chang (transform) mai a ni, an ti a. Entir nan, thing kan
tuah a, keini chuan a ral vekin kan hria a; mahse a khu leh a vâp chu thil
dangah a chang a, a ral lo a ni, an ti a. He thu hi an hmuh chhuah hma daih
khan Bible chuan, “ Thil awm mekte hi lo awm tawh sa kha a ni a, thil lo awm
turte chu lo awm tawh sa bawk kha a ni, Pathian chuan a bo tawhte kha a rawn la
kir leh zel a ni,” a lo ti hmiah tawh (Thuh. 3:15).
7. Scientist-te chuan van lam chanchin khi an han zir chiang
deuh deuh va, Van thengrengah khian arsi bawmpui (Nebula) maktaduai tam tak
awmin an hria a. Chumi zinga pakhat chu Mizoten ‘thlasik kawng’ (milky way) kan
tih khi a ni a. Thlasik kawng chhungah khian arsi maktaduai tam tak an awm a,
chumi zingah chuan Ni leh a vela inher ho ( solar system) an tel ve a, kan
awmna lei pawh chumi solar system zinga pakhat chu a ni a. Eng hi second khatah
km. 300,000 a kal thei a, chu chu ‘>ng kum’ (light year) an vuah a. Êng kum
anga chak hian thlasik kawng khi a kam lehlam a\angin a kam lehlamah zin dawn
ta ila kum 1,00,000 kan thang ang, an ti a. Kan awmna lei leh Ni inkar
hlatzawng chu km. 1,49,407,000 a ni a, Ni a\angin >ng hian minute riat leh
second thumah kan lei a lo thleng thla hman a ni.
Thlasik kawng khi a chhunga arsi maktaduai tam takte nen
second khata km. 600 vela chakin chhun leh zan chawl lovin a thlawk fua fua a.
Chutiang bawkin arsi bawm pui dang maktaduai têlte pawh chu an ban tur ban hman
loh hlau ni âwm fahranin mahni kawng \heuhvah an thlawk fua fua bawk a. Kan
awmna lei pawh hian ni khi eng lai pawhin a hel ve reng a, kum khat chhungin
vawi khat a hel chhuak a. Chutih laiin ni hel reng chungin amah hi a vir reng
bawk a, darkar 24-ah vawi khat a vir chhuak a, chu chu ni khat kan tih hi a ni
a.
Heng arsi chhiar sen rual lohte, anmahni kawng \heuhvah insu
buai hauh lova an thlawk fur fur reng mai hian Siamtu thiltihtheihzia a lantir
nasa hle mai. Heng zawng zawngte pawh hi kan Bible bawkin a lo sawi zo vek
tawh. Sam 19-na pum pui hi han chhiar chhuak ila a ngaihnawm em em a ni. “Vante
khian Pathian ropuizia a hriattir a,” tiin a \an a. Thusawi reng reng leh \awng
reng reng awm si lovin, chhun hian chhun hnena thu a sawi chhawn dan te, zanin
zan hnena thu a sawi chhawn dan te a tar lang a. Mi chak tak anga a tlan thu
leh, a tlan kualna chu kawlkil tawp a\anga a tawp lehlam thleng a nih thute kan
hmu a. Chang sarihna a\ang hian chungho zawng zawng tlan kual velna ruahmantu
Lalpa dan leh a remruatna chu a tak a, a fel vel vekzia kan hmu a. A
tlangkawmnaah chuan, “Ka kâa thu chhuakte leh ka ngaihtuahnate hi i mithmuhah
lawmtlak takin awm rawh se,” tiin Pathian kutah a inpumpek tawp mai a ni.
Lal Davida chuan zan thla >ngah chung lam arsite khi a
han thlir vang vang a. A puan inah a lut leh a, a \ing\ang a va kaih mar sauh
sauh va, a lo chhuak leh a. Van lam thlir chungin, “I van i kut chhuak te, thla
leh arsi i ruat hote khi ka ngaihtuah chang chuan, mihring hi eng nge maw a
niha i hriat reng \hin ni?” tiin hla thar, ruah \ham loh a phuah chhuak ta
zawih zawih mai a (Sam 8:1ff). A hla phuah tlang kawm nan chuan, “Aw Lalpa, kan
Lalpa, lei chung zawng zawngah hian i hming chu a va \ha >m!!” tiin lai
khuma zâl turin a puan inah a lut leh ta a ni. Pathian mite hian chung lam leh
hnuai lam an thlir hian Pathian kut hnu ropuizia an hmu a, Pathian an fak \hin
a ni.
Carl G. Boberg-a pawh hian chung lam leh hnuai lam a thlir
vang vang a. Chung lam arsite avangin Pathian a fak a, ngaw pui hring dup mai
leh, thingzara sava hlim thawm hram ri nak nakte chuan Pathian mawizia tar
langin a hria a. Ngawpui hnuaia lui t> luang ri her herte leh khualzin
chaute tiharh tura thlifim thaw heuh heuhte pawh chuan a thinlung a titui ral
zo va. “Chutin fak che thlain a nuam Lalpa, aw ropui ber,” tiin a au chhuak a.
Chu chu hlain a phuah zui ta a, a lehlin hlui kha mawi ka tih zawk avangin, a
lehlin hlui ang khan ziak ila –
Aw Lal Pathian, i kut chhuak thilsiam tinreng,
Ka
ngaihtuahin lunglai zawng a vai e;
Zantiang
siar zozai leh chung khawpui ri,
Chung
lam hnuai lam, tinkim thil dangte nen.
Chutin
fak che thlain a nuam Lalpa,
Aw
ropui ber, aw ropui ber!
Lentupui
thing tin leh ram hmun tin ka thlirin,
Sirva
zai mawi saten thing tin awi e;
Khua
chuan ila, tlang sang tinreng a\angin,
Damten
luang e, lui leh thlifim nuamte.
Etc.
Vawi khat chu K.C Sen-a hian a varandaa pangpar mawi tak mai
chu a thlir vang vang a, “Aw pangpar, i va mawi em em ve âw; mahse i mawina hi
nangmah a\anga chhuak a ni lo va, Pathian mawina chu boruak a\ang khian a lo
chhuk a, lei hnuaiah a lut a, lei \haah a inphum a, chu chu i zungin a hip a, i
pârah a rawn inlar ta a ni,” a ti a. Khawvel mite chuan khawvel mawina hi an
thlirin a siamtu mawina an hmu phak lo va, Pathian mite chuan khawvel mite hmuh
loh an hmu ru kiau \hin a ni. Chu chu kan Pa ram thil, khawvel mite hriat loh a
ni. Paula pawhin, “ A siamtu biak aiin a siama chu biain a rawng an bawl ta
zâwk a. A Siamtu chu chatuana fak tlak a ni. Amen,” a lo ti a nih kha (Rom 1:
25).
Sam 104-na hi Siamtu ropuizia fakna hla a ni a, a ngaihnawm
ngawt mai. He hlaah hian leilung nghahchhan hi Pathian phum a nihzia te, lui
luang leh tuifawnte pawh hi Pathianin a thunun a, an thlen chin tur a ruahman
thu te, Sakeibaknei hahum te pawh hlauhawm lamah ruatsak lovin, Pathian hnena
an chaw ei tur an dilna angin a sawi a. Thil nung tinrengte hian a hun taka
Pathianin chaw a pek tur chu an nghak vek a ni tiin a sawi a. A tlang kawm nan
chuan, “Aw ka nunna, Lalpa chu fak rawh,” tiin amah chu a inpe a.
Joba bu kan chhiar chuan Pathianin tuipui hi a chim chin
turte nen lama a ruatsak thu kan hmu a. Tuifawnte pawh hi, “Hetah hian a fawn
chu tawp rawh se,” tia Pathianin thu a pekziate kan hmu a (Job. 38: 10,11).
Zing, chhun, zan leh khawfing chah hunte hi Pathian remruat a ni (Job.38:4).
David Charles-a’n, “Thil t> ber pawh a v>ng, van thil a r>l kim e,
Pathian ruat ang zelin engkim a thleng,” tih hla a phuah hian kan thusawi lai
hi a nemnghet a. Chu chu tui hnihin Pu Chawngkhupa chuan, “Mihring mihrinna
hian a ngaihtuah chhuak zo lova che, ka chhandamtu i thuruk hi,” tiin thlarau
pawlna nen hla a lo phuah chhuak bawk a. Pu Ropianga \awng\aiin, “Aw Lalpa,
nang chu thil t> ber pawh venga van thil rel kimtu i ni a. Tuipui th<k
taka mihringte hmuh phak lohvah, lungpui hnuai lehchhawng tawha chakai insual
\helhtu leh an bawppui thlawn tur zawm lehtu pawh i ni a. Kaikuang nau neih hun
tur i bituk a, sihs>n ngal hmul zat i bituksak vek a, an thla râng \ialtu i
ni e,” a tih hi a dik a ni.
A tawp berah chuan kan sawi tum ber chu thil engkim hi
Pathian hriatna tel lo chuan engmah lo mai a ni tih hi a ni. Mi \henkhatten
Science subject kan han zir ve d>k d>k a, Bible aiin scientist-te theory
eng emaw kan ring zawk mah a. Chutiang mite thiamna chu ‘thiamna kebai’ a ni lo
thei lo vang. Scientist-te thil thlir dan chu a nghet lo va, a danglam leh mai
\hin a, Bible erawh chu kum sang tam tak kal liam hnuah pawh a ding nghet a, a
la danglam ve lo va, a zirtirna hi a thar deuh deuh zawk a ni.
A thukin a va sang >m!
Khawvel
fin zawng aiin;
Pathian
hmangaihna thu hi,
Van
leh khawvela’n a khat e.
Ziaktu:Rev.Vanlalzuata
Post
by:C.lmawia